***3
مقدمه :
گیاه گندم از جمله مهمترین غلات به شمار میآید. این گیاه ، یک ساله و از خانواده گرامینهها (گندمیان) میباشد و دارای دو گونه اهلی و وحشی است. نام علمی آن Triticum spp میباشد.
خصوصیات گیاه گندم
گندم ، گل آذین سنبلهای دارد. از هر گره آن معمولا یک سنبلچه متشکل از دو گلوم و سه گلچه بوجود میآید. گاهی تعداد گلچهها به 9 هم میرسد. دانه گندم بین دو پوشش قاشق مانند به نامهای پوشک بیرونی (لما) و پوشک درونی (پائولا)
قرار گرفته است. برگهای گندم مانند برگهای سایر غلات (به جز ذرت و ارزن)
، نازک و کم عرض بوده و زبانههای کوچکی دارند.
***4
زنگ گندم (Wheat Rusts) ، یکی از بیماریهای قارچی گیاه گندم است که عامل مولد آن گونههایی از قارچهای کلاهدار یا بازیدومیستها میباشد.
زنگ گندم
دید کلی
سه نوع بیماری زنگ به نامهای زنگ ساقه ، زنگ برگ و زنگ خطی روی گندم به وقوع میپیوندد. جوشها و لکههایی که خشک و پودری است به رنگهای زرد ، قرمز و سیاه بوده و اندازه آنها روی ارقام مختلف ، در درجات حرارتی ، رطوبتی و نژادی متفاوت میباشد. تمام اندام هوایی گیاه علایم بیماری را نشان داده و در بهار و تابستان مشخصتر است. زنگها خسارتهای فراوانی را به گیاه گندم وارد میکنند. مثلا در آمریکای شمالی محصول سالیانه را به میزان یک میلیون تن کاهش میدهند.
***5
اپیدمی زنگ قبل از گل یا در آن موقع اتفاق میافتد و آلودگی خوشه زیان فراوانی به بار میآورد. زیان زنگها علاوه بر کاهش محصول ، ارزش علوفه را نیز تقلیل داده و گیاه را نسبت به شرایط نامساعد زمستان و ابتلا به سایر بیماریها آسیبپذیر میسازد. از قدرت رشد گیاه و ریشهزایی آن میکاهد و گاهی میتواند برای دامها نیز سمی باشد. از نظر فیلوژنی (تکاملی) اولین زنگها ، مربوط به دوره کربونیفر ، در حدود 250 میلیون سال قبل است.
***6
زنگ سیاه غلات
این بیماری در اثر گونهای از بازیدومیستها به نام Paccinia. Graminis f. sp. Tritici ایجاد میشود. حوزه جغرافیایی زنگ سیاه غلات بسیار وسیع میباشد و یکی از مهمترین بیماریهای غلات در ایران و اغلب کشورهای جهان است. علت گسترش بیماری مربوط به بارانهای بهاره و مساعد بودن شرایط جوی در ماههای فروردین و اردیبهشت است. خسارت زنگ سیاه گندم را میتوان به یک بیماری حاد تشبیه کرد. در بعضی از مناطق خسارت زنگ سیاه گندم به نحوی است که خوشهها عقیم و پوک شده و فاقد دانه و یا ندرتا دارای دانههای بسیار ریز و غیر قابل استفاده میباشند