***2
wفصل اول
مقدمه، مبداء اولیه برنج:
برنج از زبان هندی گرفته شده است که به آن اریسی (Arisi) میگویند. در زبان انگلیسی به برنج Rice گفته میشود که همان نام عمومی برنج است. در زبان فرانسه Riz و در استان گیلان به برنج (بج) (Bej) و به خوشه آن (ورزه) (Vorze) و به شلتوک آن جو میگویند.
کشت برنج که امروزه در تغذیه صدها میلیون انسان در سرتاسر جهان نقش مهمی را عهدهدار است. در چین و هندوستان سابقه هفت هزار ساله دارد، اما کشت برنج در ایران از 2000 سال پیش متداول بوده است. در زمان هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان نیز در ایران برنج کشت میشده است. هماکنون در استانهای گیلان و مازندران از مناطق تولید برنج در کشور هستند.
اعتقاد بر این است که منشاءoryza sativa متداولترین گونه برنج، قاره آسیا است. 90درصد کل تولید برنج از آسیاست، از جمله کشورهایی مثل چین، هندوستان، ژاپن، کره، جنوب شرقی آسیا و جزایر مجاور اقیانوس آرام کشت میشود. در خارج از آسیا، کشورهایی مثل برزیل و ایالات متحده با تولید 5/0درصد از برنج مصرفی جهان، بیشترین مقدار تولید را دارند.
***3
برنج از آن جهت در تغذیه انسان قرار میگیرد که دارای حدود 7/7% پروتئین، 2/75% مواد غیرازته، 4/0% چربی، 2/2% سلولز و 5/0% خاکستر میباشد.
قابلیت هضم برنج به مراتب بیش از سیبزمینی، نان چاودار، گندم شیر و سایر محصولات غذایی است. از نظر ارزش غذایی و میزان کالری تولیدی، برنج بر اکثر مواد غذایی مورد مصرف انسان برتری دارد. تغذیه مداوم با دانههای برنج که دارای مقدار کمی ویتامین B1 است، در انسان ایجاد مرض بریبری مینماید.
برنج حدود 2000 سال است که در چین و هندوستان کشت میشود. این گیاه از آسیای جنوب شرقی به چین وارد و بعد به آسیای صغیر، اروپا و آفریقا گسترش یافت
***4
wفصل دوم
طبقهبندی و گیاهشناسی برنج
1-2- طبقهبندی برنج
ae) و قبیله Oryzae تعلق دارد و دارای دو گونه زراعی میباشد که عبارتند از:
1. Oryza Sativa: که گونه زراعی مهم برنج میباشد و دارای 24=n2 کروموزم و گونه زراعی مهم برنج میباشد.
2. Oryza glaberrima: منشاء آن آفریقاست و نسبت به گونه O.sativa قدمت و تنوع ژنتیکی کمتری دارد.
نکته مهمی که در مورد این دو گونه وجود دارد، این است که گونه O.sativa نسبت به O.glaberrima از اهمیت بیشتری برخوردار است، زیرا گونه آفریقایی دارای دانههایی با رنگ تیره و کیفیت پایینی است
***5
O.Sativa دارای سه تیپ یا سه زیرگونه زراعی مختلف است که در قاره آسیا، اروپا و آمریکا کاشته میشود و همچنین تمام برنجهای زراعی ایران در این گونهها قرار دارند.
1. تپپ ایندیکا (Indica)
2. تیپ ژاپونیکا (Japonica)
3. تیپ جاوانیکا (Javanica)
در شکل 1-2 و جدول 1-2، به ترتیب میتوان شکل اشکال پانیکول و خصوصیات مورفولوژیک دیگر این سه تیپ، گونه O.Sativa را مشاهده و بررسی کرد.