***2
مقدمه
سلسله مراتب = تفکیک اهمیت یا معنای یک فرم یا یک فضا از سایر فرمها یا فضاهای سازماندهی به وسیله اندازه، شکل یا مکان آن
اصل سلسله مراتب حاکی از آن است که در اغلب و شاید هم در همه ترکیبات معماری تفاوتهای واقعی بین فرمها و فضاها وجود دارد. این تفاوتها نشان دهنده میزان اهمیت فرمها و فضاها و نقش عملکردی سوری و سمبلیکشان در سازماندهی میباشد.
***3
سلسله مراتب فرم
برای اینکه یک فرم یا فضا به عنوان فرم یا فضایی مهم در یک سازماندهی تفکیک گردد باید آشکارا تک باشد این امر به این ترتیب میتواند حاصل شود که به این شکل یا فرم:
اندازه استثنایی: یک فرم یا فضا بخاطر تفاوت بارز اندازهاش نسبت به سایر قسمتها میتواند در یک ترکیب معماری تفوق یابد این تفوق به وسیله بعد عمودی یک قسمت معلوم میشود.
شکل یگانه: تضاد آشکار در شکل و اینکه این تمایز بر مبنای تغییر در هندسه است یا در نظم امر حساسی میباشد. البته شکلی که برای جزء مهم در سلسله مراتب انتخاب میشود با عملکرد و نوع استفادهاش مطابقت داشته باشد.
مکان مهم و با ارزش بدهیم: در نظام سلسله مراتب مکان های مهم برای یک فرم یا فضا
***4
الف) انتهای یک ترتیب خطی یا سازماندهی محوری
ب) قسمت مرکزی یک سازماندهی متقارن
ج) مرکز یک سازماندهی مرکزی یا شعاعی
د) بیرون زدگی در بالا پایین یا در جلوی یک ترکیب
در تمام موارد فرم یا فضایی که از نظر سلسله مراتب مهم است به وسیله استثنایی بودن خود نسبت به حد مقرر و خلاف الگوی منظم و مقرر عمل کردن دارای امنیت و معنی میگردد.
***7
اصل ردهبندی بین فضاها و رعایت سلسله مراتب فضایی
در حکمت عملی اسلام فضای مصنوع جایگاه سیر در نفس است و نسبت به فضای آزاد و رها شده طبیعی مرز و حریم ایجاد مینماید تا نگاه و توجه انسان از عالم خارج به عالم درون ( تفکر و اندیشه و خودآگاهی) برگردد.
***8
اصل رده بندی یا سلسله مراتب فضایی را میتوان در سه سطح زیر آشکارا دید:
رده بندی فضایی میان درون و بیرون که بر مرزبندی حریمهای فضایی تاکید دارد.
ردهبندی فضایی کالبدی میان کالبدهای جزء و کالبدهای کل برای نمایش سیر از جزء به کل و از ساده به پیچیده
رده بندی در نگاره ها و آرایهها از نگاره مبنا تا نگاره کل
***9
مفهوم سلسله مراتب در الگوی معماری
برای رسیدن به فضای باید از یک رده بندی خاص فضایی عبور کنیم.
مثال: در ورودیها باید از فضاهایی مانند: پیشخان، آستانه، درگاه، هشتی، و دالان کنیم تا به میانه سرا برسیم.
هشتی: حد میانه و واسطه بین فضای داخلی و مرکزی
***10
سلسله مراتب یا ابهام ترکیبات پیچیده
کلا در فضاهای موجود در بنای معماری ایران هیچ گاه فضایی با قاطعیت مفهوم خاصی را بیان نمیکند.
در حقیقت فضاها حامل پیامی از پدیدهای از فضای دیگر اتفاق میافتد هستند و حرکت در درون فضاها در حقیقت حرکت در فضای دیگر با مفهوم و عملکرد دیگر است.
سلسله مراتب به دلیل ترکیب با عناصر، با توجه به درجه و میزان اهمیتشان دارای نوعی نظم پیچیده است و الزاماً نزدیکی میان عناصر از نظر فرم و شکل وجود ندارد