***1
شیمی آلی فلزی
دوره کارشناسی
(سه واحد درسی)
مؤلفین:
J.J.Zukerman,Ionel Haiduc
مترجمین:
منصورعابدینی، سیداحمد میرشکرایی
***1
فصل ا
مطالب مقدماتی
***2
هدفهای فصل ۱
هدف کلی
دراین فصل دانشجوباید بامحدوده مبحث شیمی آلی فلزی، سوابق تاریخی، وطبقه بندی عمومی ترکیبات آلی فلزی آشناشود
هدف های رفتاری
پس ازمطالعه این فصل دانشجوبایدتوانایی های زیرراکسب کرده باشد:
۱−۱ – محدوده وحوزه مطالعات مبحث شیمی آلی فلزی رابیان کند.
۲−۱ – ویژگی مشخصه همه ترکیبات آلی فلزی رامشخص کند.
۳−۱ – عبارت«ترکیبات آلی فلزی» راتعریف کند.
٤−۱ – سوابق تاریخی وسیرپیدایش وتکامل مبحث شیمی آلی فلزی رامختصرا"شرح دهد.
۱–۵ – انواع ترکیبات آلی فلزی را براساس جایگاه عناصردرجدول تناوبی ونوع پیوند کربن- عنصرطبقه بندی کند.
۱- ٦ – نامگذاری ترکیبات آلی فلزی
***3
مقدمه
شیمی آلی فلزی بعبارتی یک مبحث قدیمی است وازنظردیگربخش جدیدی درشیمی بشمارمی آید،بحث قدیمی است زیرا اولین ترکیب آلی فلزی درحدود ۲۲۰سال قبل تهیه گردید ولی بحث جدید آن ازچهل سال پیش بطورگسترده موردبررسی قرارگرفت وامروزه یک بخش مستقلی از شیمی عناصرمحسوب میگردد. شیمی آلی فلزی ترکیباتی را موردبررسی قرار می دهد که حداقل دارای یک پیوند کربن- فلز(M-C ) باشند.مانند6 Cr(CO) که این پیوندمی تواند بصورت یک پیوند کوالانسی ساده مانندPb(C2H5)4] ] یا یک پیوند داتیومانند فروسن2(- C5H5 )Feویا یونی مانندNa+C2H5 باشد.
***4
حال براساس این تعریف ترکیباتی مانندآلکوکسبد فلزات Al(OC2H5)3] ] وترکیباتی نظیر LiN(CH3)2 جزء ترکیبات آلی فلزی نمی باشند، زیرادراین ترکیبات پیوند فلز- کربن وجودندارد. بعبارت دیگراین ترکیبات مشتقات آلی فلزی هستند ولی ترکیبات آلی فلزی نیستند. بعبارت دیگر تعریف فوق رامی توان بدین ترتیب اصلاح کرد، که شیمی آلی فلزی به بحث درموردترکیباتی می پردازد که درآنها گروه آلی بوسیله کربن به اتمی که الکترونگاتیویته آن کمترازکربن باشد، متصل گردد.
***5
حال براساس این تعریف ترکیباتی مانندآلکوکسبد فلزات Al(OC2H5)3] ] وترکیباتی نظیر LiN(CH3)2 جزء ترکیبات آلی فلزی نمی باشند، زیرادراین ترکیبات پیوند فلز- کربن وجودندارد. بعبارت دیگراین ترکیبات مشتقات آلی فلزی هستند ولی ترکیبات آلی فلزی نیستند. بعبارت دیگر تعریف فوق رامی توان بدین ترتیب اصلاح کرد، که شیمی آلی فلزی به بحث درموردترکیباتی می پردازد که درآنها گروه آلی بوسیله کربن به اتمی که الکترونگاتیویته آن کمترازکربن باشد، متصل گردد.
***6
بنابراین ترکیبات آلی هالوژن های سبک تر و کالکوژن ها(اکسیژن، گوگرد،سلنیم، تلور) خارج ازمحدوده شیمی آلی فلزی قراردارند، امامشتقات آلی، بورسلسیم وآرسنیک دراین محدوده قرارمی گیرند،زیرااین عناصرشبه فلزهستند.البته دراین میان فسفرموقعیت خاصی دارد.زیراگرچه الکترونگاتیویته این عنصرکمترازکربن است. اما ترکیبات آن بطورکلی ترکیبات آلی فلزی تلقی نمی شوند. ترکیبات آلی فسفربه قدری متنوع ومتعددند که شعبه نسبتا" مستقلی تحت عنوان ترکیبات آلی فسفرتشکیل می دهند. همچنین خواص غیرفلزی فسفرآنقدربرجسته وآشکاراست که قراردادن ترکیبات آلی آن درگروه « ترکیبات آلی فلزی» واقع بینانه به نظرنمی رسد.شایددرآینده مبحثی به نام « ترکیبات آلی –شبه فلزی» توسعه یابد ودرآن ترکیبات عناصری که از نظرالکترونگاتیوی درحدودکربن هستند(مانندفسفر،گوگرد،سلنیم،بور،سیلیسیم وآرسنیک) بررسی شود.
***7
عملا"همه عناصربه جزگازهای نجیب با کربن پیوند تشکیل می دهند. بنابراین، شیمی آلی فلزی مشتقات آلی فلزات قلیایی و قلیایی خاکی ، فلزات اصلی (گروههای اصلی)، فلزات واسطه (فلزات بلوک d ،لانتانیدها وآکتنیدها)،و بعضی از غیرفلزات (یاشبه فلزات)ازقبیل بور،آنتیموان وتلوررادرخودجای می دهد.