***1
معماری هند
در هند دو آئین تاریخی وجود دارد ، بودا و هندو
بودا : توسط یک شاهزاده نپالی با افکار فلسفی خاص در 560 ق.م. پایه گذاری میشود . بودا معتقد است که برای پیشرفت بایستی پیش از آنکه مشکلات را در محیط بیرونی حل کنیم ، می بایست به حل مشکلات درون خود بپردازیم .
به همین خاطر به فضاهای خلوتی برای عبادت احتیاج داریم . این فضاهای خلوت در سالهای اولیه گسترش بودیسم که تعداد پیروان آن اندک است ، غارها میباشد ، مکانی که امکان خلوت بودائیان را فراهم میکند . اما در سالهای بعد غارها کفاف عبادت همه بودائیان را نمی دهد ، به همین خاطر احتیاج به تعداد بیشتری معبد است که این معابد را با استفاده از توده های حجیم سنگی بوجود می آورند . این توده های حجیم در واقع الگوهایی هستند از غارهای اولیه و یا به عبارتی ، در معابد بودایی تلاش شده که فضای خلوت و ساکت غار ، مجددا ً تکرار شود . از معروفترین معابدی که در این دوره ساخته میشود میتوان به معبد بوده گایا ، آشوکا و شیوا اشاره کرد . غالب این بناها یا معابد ، کاملا ً سنگی بوده و در ساخت آنها تا حد امکان از تندیس های کوچک و بزرگ حیوانات مختلف استفاده شده است . تعدادی از معابد بودایی نیز همان غارهای اولیه و محل عبادت بودا بوده اند که بعدها درون این غارها
را تراشیده اند و ابعاد آنها را گسترش داده اند .
***2
از معروفترین معابد غاری میتوان از معبد کارلی و معبد آجانتا نام برد .
در غالب معابد بودایی ، مجسمه بودا نیز وجود دارد . مجسمه بودا را غالبا ً به صورت نشسته ودر حالی که بودا مشغول عبادت است نمایش میدهند . در بسیاری از معابد ، بودا این کار را در زیر درخت انجیر هندی انجام میداده ، به همین خاطر این درخت برای هندی ها مقدس تلقی میشود .
استوپا : بنایی است که برای قرار دادن خاکستر بزرگان بودایی یا هندو مورد استفاده قرار می گرفته .مشتمل از یک تپه خاکی که محفظه ای یک اتاقی در زیرآن قرار داشته ودور تا دور این تپه را دیواری احاطه کرده و روی آن نیز در پوشی سنگی قرار می گرفته . معروفترین استوپای کشور هند استوپای سانچی نامیده میشود .
معماری اسلامی هند
از دوره مغول به بعد ، رفته رفته کشور هندوستان تحت تأثیر اسلام قرار می گیرد و بدین ترتیب ساخت مسجد و معابد اسلامی در این کشور معمول می شود . اما برای ساخت آنها تا حد زیادی ، از معابد هندوها الهام گرفته شده است .
یعنی ، مسجد توده ای است سنگی که برای تزئین ، توده سنگی را حجاری نموده اند .
معروفترین بنای هند تاج محل در آگرا است که تمامی آن را از سنگ مرمر سفید با گنبدی پیازی شکل تراشیده اند .
***3
بعدها با وقوع اختلافات، دراویدین، سبک جنوبی و هندو آریایی، شمالی، سبک ناگارا معماری معابد به
عنوان سبک های قالب ظهور پیدا کردند معابد بریها دیسوارا، تهانجاور وسان نمونه های بارز این سبک
معماری هستند.
شکل هرمی معابد از اصول طراحی در سبک معماری دراویدین محسوب می شد و از مصالح اصلی که
معماران هندی در این سبک به کار می بردند، سنگ بود و تزیینات آن کاملاً هندی بود.
معماری راجپوت تا حدودی متأثر از سبک های هندی موجو در آن زمان و معماری ایرانی و اسلامی
بود که تاق، گنبد و مظاهر و نمادهای مسلمانان در آن به کار گرفته می شد. نفوذ معماری اسلامی و
مغول نیز تأثیر زیادی در سبک معماری در هند داشت. در واقع بعد از پیدایش اسلام تاق و گنبد در
معماری بناها بسیار به کار گرفته شده و ساخت مسجد رونق پیدا کرد. یکی از مشهورترین بناهای هند
در دوران مغول ساخته شد، معماری مغولی تلفیقی از معماری سنتی هندو ایرانی بود که در نهایت و
منجر به خلق یکی از شاهکارهای معماری دنیا یعنی تاج محل شد. این بنا به دلیل سنگ های مرمر
سفید رنگش، حکاکی های ظریف و مناره هایش غالب اوقات نماد کشور هند محسوب می شود. با ورود
استعمار فصل جدیدی در تاریخ معماری هند آغاز شد. با وجود آنکه هلندی ها، پرتغالی و فرانسوی
ها در طول حضور خود تأثیر زیادی بر همه ابعاد هنر این کشور داشتند، ولی این انگلسیس ها بودند که
بیشترین تغییر را در دوران استعمار خود در این کشور ایجاد کردند. در واقع سبک معماری این دوران
هندی اسلامی بود که ترکیبی از سبک هندو، اسلامی و غربی بود. سازمان ها و ساختمان های شهری
همچون دفاتر پست، ایستگاه های خط آهن و ... درسراسر هند ساخته شدند. نمونه بارز این سبک
معماری ساختمان چهاتراپاتی ترمینوس (cst) در بمبئی است که به احترام ملکه ویکتوریا نامگذاری شده
است.
***4
ساخت دهلی نو در اوایل قرن بیستم با جاده های عریض و ساختمان های شگفت آور این بحث را بوجود
می آورد که در واقع چه نوع سبکی متناسب با فرهنگ و تمدن مردم هند است.
با آغاز فصل معماری نوین و استقلال هند، دیدگاه های نهرو تأثیر زیادی در تغییر سبک معماری
موجود داشت. با طراحی چاندیگار توسط لی کربوسیر، شهری که مورد علاقه و تنفر بسیاری از
معماران است حرکت به این سمت آغاز شد. با نفوذ معماری غربی هم تلاش ها در راستای شکل دادن
سبک خاصی از معماری که ریشه در بافت سنتی هند داشت، جهت داده شده و سبک منطقه گرایی
انتقادی را بوجود آورد که معمارانی همچون بی. وی دشی و چارلزکرا معرف این سبک هستند. امروزه
معماری هند در واقع تلفیقی از سبک های گوناگون است که متأثر از گذشت زمان و حضور فرهنگ ها
وتمدن های مختلف در این کشور است.
***5
شگفتی های معماری هند؛ سبک منطقه گرایی انتقادی
تاج محل که یکی از شاهکار های معماری دنیا محسوب می شود، سبک معماری مغولی را دارد که
تلفیقی از معماری و هنر ایرانی است. یکی از مظاهر تمدن، میراث معماری آن است. هندوستان از این
نظر در جایگاه پیشکسوتان قرار دارد، معماری هند در واقع پاسخگوی شرایط محیطی کشور و در
تطابق با فرهنگ و سنن آن است .
تاج محل که یکی از شاهکارهای معماری دنیا محسوب می شود، سبک معماری مغولی را دارد که
تلفیقی از معماری و هنر ایرانی است. یکی از مظاهر تمدن ، میراث معماری آن است. هندوستان از این
نظر در جایگاه پیشکسوتان قرار دارد، معماری هند در واقع پاسخگوی شرایط محیطی کشور و در
تطابق با فرهنگ و سنن آن است. معماری سبک بودایی در طول سلطنت امپراتور آشوکا اهمیت و
رونق بسیار زیادی پیدا کرد. معرف این سبک معماری سه بنای مشهور چایتال هال ( مکان عبادت)،
وبهارا (دیر) و استوپا ( مکان زیارتی) هستند که غارهای شگفت انگیز آجانتا و الوارا و بنای تاریخی
سانچی استوپا نمایانگر آنها هستند. با نفوذ سبک معماری یونانی، سبک معماری هند دو گونه متمایز پیدا
کرد. مکتب هنری مت هورا که کاملاً هندی بود و مکتب هنری گاندهاروا که متأثر از سبک معماری و
هنری یونانیان بود. تفکیک سبک بودایی به هینایانا و ماهایانا بر ماهیت هنر مردمی تأثیر گذاشت.
تاریخ معبد پانینی و پاتانجاسی که پاراساداس نامیده می شدند، برمی گردد، نخستین نشانه های معماری
معابد هندو بع آثار به جا مانده در آیهوله و پاتاداکال در عصر حاضر اطلاق می شود.
***6
تاج محل، مروارید هند
تاج محل مزار بانوی ایرانی تبار« ارجمند بانو » ملقب به « ممتاز محل » همسر پنجم « شاه جهان »
پادشاه مغول است .نام مقبره از نام او، ممتاز محل ناشی شده که توسط مردم به تاج محل تغییر شکل
یافت.
تاج محل در دوران مغول و با بهرهگیری از موتیفهای سنتی و عناصر معماری اسلامی مورد استفاده در
مساجد ساخته شده است. پلان مرکزی یک تمهید خاص و قابل قبول را به وجود میآورد. در ادامه حیاط
مرکزی،گنبد،قوسها وسردرهای تزئین شده، معماری متشکل از فرم، فضا، نور و تزئینات را به وجود
میآورد که قصد دارد با پدیدآوردن نمادهای مقتدرانه و صحیح، یک ساختمان دارای معانی فرهنگی را
پدید آورد.این بنا در کنار رود آگرا بر پا شده است . استقرار مزار در کنار رودخانه موجب شد که
عمارت مزاراز نواحی واقع در آن سوی رودخانه یا از سوی کسانی که از طریق رودخانه عبور
میکردند، به خوبی قابل مشاهده باشد. افزون بر این،اهمیت عمارت مزار از لحاظ بصری برای
بازدیدکنندگان و زائران بیشتر نیز شد، زیرا جلوخان و دروازه ورودی باغ در امتداد محور طولی
مجموعه و در سوی دیگر باغ قرار داشت، و استقرار مزار در سوی دیگر باغ و در امتداد همان محور
نه تنها از اهمیت و شکوه بنا نمیکاهد، بلکه طولانیتر شدن مسیر و زمان دسترسی به آن و نقاط دید
بیشتر در طی زمان طولانیتر تا هنگام رسیدن به آن بر اهمیت بنا افزوده است.