***3
سد سنگریزه اى با پوسته بتنى(CFRD)
سدهای سنگریز در دسته بندی سدها از نظر نوع مصالح، از سد های خاکی محسوب می شوند که در اغلب موارد با یک لایه نفوذناپذیر از مصالح مختلف پوشیده می شود که امروزه از بتن استفاده بیشتری می شود.
اگر این رویه یا لایه نفوذناپذیر از بتن باشد به این نوع سدها به اختصار CFRD گویند و اگر رویه آسفالتی باشد BFRD می گویند.
این نوع سدها در مقابل زلزله مقاومند. و به علت عدم وجود لایه های ریزدانه در ساختار سد، امکان وقوع پدیده فرسایش داخلی وجود ندارد.
. در ایران هم سد سیاه بیشه و سد نرماشیر(نساء)از این نوع می باشند.
***4
در CFRD ها اگر از قطعات سنگی سالم، مقاوم و با دانه بندی خوب تشکیل یافته و در لایه های با ضخامت نسبتاً کم به خوبی متراکم شود ، میزان نشست آن بسیار محدود است. در ضمن نشست در سدهای سنگریزه ای میزان نشست نباید از H0/005 بیشتر باشد.
در سدهای سنگریز بدنه اصلی سد از قطعات سنگی تشکیل می شود و معمولا بجای استفاده از هسته نفوذناپذیر از رویه نفوذ ناپذیر در سطح شیبدار بالادست استفاده می شود. این رویه می تواند از مصالح مختلف از جمله آسفالت، مصالح قیری و ژئوممبرین ها و یا صفحات فلزی و مهمتر و متداولتر از همه از بتن استفاده می شود.
***5
بهترین شرایط برای احداث سدهای سنگریز با رویه بتنی ، هنگامی است که بستر رودخانه دارای پی سنگی جهت ساخت کف بند پاشنه ( محلی که رویه بتنی به سنگ پی متصل می شود)، باشد.
اجزای یک سد :CFRD
بدنه اصلی سد
رویه نفوذناپذیر
کف بند پاشنه
سیستم زهکشی و فیلتر
***6
بدنه سد :
از قطعات سنگی درشت و ریز با ابعاد مختلف و با خاصیت زهکشی آزاد ساخته می شوند.
اجرای این بدنه ها ممکن است بصورت ریختن لایه ها و متراکم کردن آنها صورت بگیرد و یا به صورت ریخته شدن بدون لایه بندی مصالح باشد.
مصالح بدنه باید کیفیت مقاومتی خوبی داشته باشد و با دارا بودن نفوذ پذیری بالا، بسرعت زهکش شوند. و اگر این ویژگی را نداشته باشند باید یک سیستم زهکشی مستقل طراحی شود.
مصالح نباید در تماس با آب دچار نرم شدگی، تغییر حجم یا تخریب شوند.
***7
انتخاب مصالح سنگى باید با دقت صورت گیرد تا از نشست پیش بینى نشده در زمان آبگیرى جلوگیرى شود. از خرده سنگ یا شن خوب دانه بندى شده ) با امکان زهکشى) معمولاً در کشورهاى توسعه یافته استفاده مى شود. رفتارنشست به مشخصات تغییر شکل پذیرى مصالح خاکریز نیز بستگى دارد.
شیب بدنه:
با توجه به درشت بودن مصالح و کیفیت بالای آنها شیب بدنه حدوداً 34-37 درجه می باشد (در جهت افق 1/3 و 1/5 و در جهت قائم 1 ). در مواردی که کیفیت مصالح نامناسب و سنگ پی ضعیف باشد و یا از هسته نفوذناپذیر استفاده شود از شیبهای ملایمتری استفاده می کنند.
***8
رویه بتنی :
معمولا رویه بتنی بصورت نوارهای قائم که توسط درز از هم جدا شدند،اجرا می شوند. برای سدهای با ارتفاع کم تا متوسط (حدود 100 متر)، ضخامت رویه بتنی را حدودا 25-30 سانت در نظر می گیرند. در سدهای مرتفع تر، ضخامت کمی بیشتر است و متناسب با ارتفاع افزایش می یابد. و از رابطه تجربی زیر نیز استفاده می شود: t = 0/3+ 0/003 H
تجربیات نشان داده که رویه با ضخامت کمتر دارای انعطاف پذیری بیشتر و کمتر دچار ترک خوردگی می شوند.